Tarihte “93 Harbi” olarak bilinen 1877-1878 yılları ortasında çıkan Osmanlı-Rus Savaşı’nda Erzurum’daki direnişin simgesi Türk bayan kahramanlarımızdan Nene Hatun…
1857’de Erzurum’un Çeperli köyünde dünyaya gelen Nene Hatun, “Aziziye Savunması” sırasında 20 yaşındaydı.
Köyünden Mehmet Efendi ile evli olan Nene Hatun, Rus ordusunun Pasinler’i işgal edip Erzurum’a gerçek ilerlemesi üzerine eşi ile birlikte Erzurum’a göç etti.
3 aylık oğlunu konutta bıraktı
Bu sırada Deveboynu Savaşı’nı bitiren ve Erzurum’un varoşlarındaki tabyaları işgal etmeye başlayan Rus askerleri, 8 Kasım 1877’de Aziziye Tabyası’nı ele geçirdi.
Bu haber, Erzurum’da sabah ezanıyla birlikte minarelerden duyuruldu.
Nene Hatun, 3 aylık oğlunu meskende bıraktı ve Osmanlı askerine yardıma koştu.
Rus ordusuyla savaştı
Tarihçi müellif Abdurranman Zeynal, Nene Hatun’un savaşa katıldığı sırada yaşadıklarını söyle anlattı:
Tabyaların işgal edildiği haberinin alınmasının akabinde Erzurum halkı 7’den 70’e tabyalara koşuyor. Nene Hatun’un kundakta çocuğu var. ‘Evladım baban hasta, amcan yaralı. Düşman tabyalara girmiş, benim burada durmam mümkün değil, seni Allah’a emanet ediyorum. Türk çocuğu babasız büyür lakin vatansız büyümez’ diyerek elindeki baltayla tabyalara gelmiş ve Rus ordusuyla savaşmıştır.
Hayatının son periyodunda yardıma muhtaç hale geldi
Taş ve sopalarla uğraşa giren Nene Hatun, kentin savunmasında faydalılık gösterdi ve efsaneleşti.
Ancak Nene Hatun, tarihçilere nazaran, hayatının son devrinde yardıma muhtaç hale geldi.
Geçim kasveti çeken Nene Hatun, 1943 yılında ulusal bayan kahramanlardan Nâme Hanım ile birlikte cumhurbaşkanına bir dilekçe yazarak yardım istedi.
Erzurum’un ekonomik olarak 1925’li yıllardan itibaren kendini toparlama başladığını lisana getiren Abdurranman Zeynal, “Nene Hatun’un 1940’lı yıllarda dilekçe yazarak yardım istediğini biliyoruz. Bir yokluk devri yaşanıyor. Kıtlık, yokluk içerisinde Nene Hatun da geçimini sağlamakta zahmet çekiyor.” diye konuştu.
Nene Hatun’a sahip çıktı
Savaştan sonra Erzurum’a yerleşen Nene Hatun ve ailesi, Eminkurbu Mahallesi Kına Sokağı’ndaki 35 numaralı konutta ikamet etti.
Nene Hatun, 1934’te çıkan Soyadı Kanunu’yla Kırkgöz soyadını aldı.
Nene Hatun, 1952 yılından itibaren Aziziye Anıtı’nın üretimi sırasında tekrar gündeme geldi.
9. Kolordu Kumandanı Korgeneral Refik Koraltan ve karargahı Erzurum’da bulunan Üçüncü Ordu’nun Kumandanı Nurettin Baransel Paşa, devrin belediye lideri, Erzurum Valisi ile TBMM; Nene Hatun’a sahip çıktı.
“3. Ordu’nun Nenesi”
1952 yılında 30 Ağustos Zaferi kutlamalarında “3. Ordu’nun Nenesi” unvanını alan Nene Hatun’a, Türk Bayanlar Birliği’nin teşebbüsü ile Türkiye’de birinci kez Anneler Günü’nün kutlandığı 1955 yılında ise “Yılın Anası” unvanı verildi.
Nene Hatun, zatürre teşhisiyle tedavi gördüğü Erzurum Numune Hastanesi’nde 22 Mayıs 1955 günü 98 yaşında hayatını kaybetti.
Cenazesi, resmi merasimle Aziziye Şehitliği’ne defnedildi.
