Samsun’un Kavak ilçesine 10 kilometre uzaklıktaki Bekdemir Mahallesi’nde bulunan tarihi ahşap Bekdemir Mescidi vakte meydan okuyarak yüzyıllardır ayakta duruyor. Bekdemir Mescidi ilçeye gelen yerli ve yabancı turistlerin ziyaret ettikleri yerlerinden başında geliyor. Tarihi cami imal tekniği ve özellikleri ile vatandaşların yanı sıra birçok bilim beşerinin da dikkatini çekiyor. Tarihi cami ahşap yığma çantı tekniği ile inşa edildi. 50 kişi kapasiteli caminin imalinde meşe ağacı kullanıldı. İmal tarihine ait net bir bilgi bulunmazken yapılan araştırmada 2 katlı caminin alt katının 400 yıl üst katının ise 395 yıl evvel yapıldığı belirlendi. Caminin şu an bulunduğu yere ise 1876 yılında nakledildiği tabir edildi.
Süslemeler dikkat çekiyor
Caminin süslemelerinde ise birçok dikkat çeken motif bulunuyor. Mihrap kısmında Anadolu’da rahmet sembolü olarak gösterilen yanında bıçak bulunan dilimlenmiş karpuz motifi yer alıyor. Tekrar süslemelerde üzüm, üzerinde çiçek demeti ile resmedilmiş boynuz, istiridye, perde, kandil üzere motifler bulunuyor.
5.19’u gösteren saat süslemesinin gizemi çözülemedi
Caminin mihrap duvarında ise madalyonlar içinde Arapça Allah, Hz. Muhammed, Hz.Ebubekir, Hz.Ömer, Hz.Osman ve Hz.Ali yazıyor. Ayrıyeten çabucak yanlarında 5.19’u gösteren bir de saat işlemesi bulunuyor. Madalyon içindeki saat süslemesi ise gizemini koruyor. İşlemede saatin neden 5.19’un belirtildiği ile ilgili ise bir bilgi bulunmuyor. Saat işlemesi ile ilgili bu nedenle pek çok varsayımda bulunuluyor.
Camilerde rastlanılmayan saat işlemesinin ve üzerindeki 5.19 vaktinin ne manaya geldiği ise hem bilim insanları hem de vatandaşlar tarafından merak konusu oluyor. OMÜ İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Sanat Tarihi Kısım Lideri Doç. Dr. Kemal Özkurt,
1800’lü yıllarda Osmanlı ülkesine Batı’dan getirilen saat örneklerine benzerlik gösteriyor. Nakkaş saati 5.19’u rastgele mi tasvir etti, yoksa bir bildiri mı vermek istedi bunu bilemiyoruz.
diye konuştu.
Batı’dan Osmanlı’ya gelen saatlerle benzeşiyor
Karadeniz Bölgesi’nde çok sayıda ahşap cami bulunduğunu, Kavak Bekdemir Mescidi’nin de bunların kıymetli örneklerinden biri olduğunu söyleyen Doç. Dr. Özkurt,
Camide üzerinde konuşulmaya paha bir bahis olarak, halifelerin isimleriyle birlikte en sonda kalan bir yerin, saat formunda değerlendirilmiş olması söylenebilir. Hayli değerli bir süsleme, ayrıntı olarak görülüyor. Saat motifinde, kullanılan birinci 6 sayının Osmanlı devrinde bilinen ve kullanılan sayılar olduğu, 6’dan 12’ye kadar olan sayılar ise 1700’lü yılların sonu 1800’lü yılların başında Osmanlı ülkesine Batı’dan gelen saatlerin örneklerine baktığımızda büyük ölçüde benzerlikler gösterdiği görülmektedir.
ifadelerini kullandı.
“Cami duvarına saat çizmek, akla gelebilecek son şey”
Cami duvarına saat çizmenin, insanın aklına en son gelecek şey olduğunu tabir eden Doç. Dr. Özkurt şunları söyledi:
6’dan sonraki sayılarda değişiklikler var. Sanki ‘Osmanlı Türkçesi sayılar değil mi’ denecek kadar bir farklılık var. Bu da o saati üreten firmalar ortasında farklı uygulamalar olabileceği üzere, o periyot Osmanlı ülkesine getirilen saatlerle büyük ölçüde benzerlikler gösteriyor. Nakkaşın, kıymetli bir alet olan vakit ölçeri yani saati tercih etmesi, önemli bir detay olarak durmaktadır. Ayrıntılı bakıldığında 5’i 19 geçeyi gösteriyor. Saat ayrıntısı bizim klâsik olarak bildiğimiz büyük mescitlerde de olan muvakkithane dediğimiz mescitlerin ünitesi olur. Orada muvakkit denen namaz vakitlerini belirleyen vazifeliler olurdu. Beşerler muvakkitlerin belirlediği vakte nazaran ibadetlerini yapar ezanlar okunurdu. Lakin 1800’lere geldiğimizde yurt dışından gelen saatlerle birlikte daha dakik daha inançlı üzere bir durum var. Bu yüzden bugün inşa edeceğimiz bir mescitte süsleme anlayışı olarak akla gelecek en son şey saat iken, bir saat motifini mescide yapmak insanın aklına gelebilecek en son şey iken 1800’lerde periyodun koşulları itibariyle saat kıymetli bir yer tutmakta.
“Sanatçılar, bazen yapıtlarının bir köşesine sır gizlerler”
Cami duvarında bulunan saat figüründeki vaktin, nakkaşın sırrı olabileceğini belirten Doç. Dr. Özkurt,
Burada ayrıyeten üzerinde durulması gereken bir şey de nakkaşlar yahut sanatkarlar, bazen inşa ettikleri bir yapı ya da ürettikleri bir sanat yapıtının bir köşesine ismine sır diyebileceğimiz bir şeyler gizlerler. Sanki nakkaş 5’i 19 geçiyor demek suretiyle bir bildiri mı verdi, bu süsleme işinin bittiği saat midir, yoksa öteki bir ileti mı veriliyor? Bundan sonraki süreçte bu bahis üzerinde düşünülürse Kavak’taki Bekdemir Camimizin duvarındaki bu saati farklı meslek kümeleri bu mevzuya baş yorup bir sonuca ulaşacaklardır.
diye konuştu.